Nếu bạn đang kì vọng cuộc sống đi làm diễn ra như sau:
- Ra trường, có việc thực tập, xong lên full-time, từ từ vài năm lên manager, rồi manager to hơn. Lương mỗi năm tăng một ít, gắn bó lâu dài với một công ty.
- Công ty bền vững phát triển hàng năm, sếp và đồng nghiệp dễ thương không drama, công việc đúng chuyên môn thế mạnh.
Thì đấy là những kì vọng rất nguy hiểm. Kì vọng và hi vọng nhiều đến khi thực tế không diễn ra đúng như mình mong muốn thì dễ dẫn đến thất vọng. Đương nhiên ngoài kia đâu đó vẫn có những người đi con đường thẳng trong sự nghiệp như mục (1), hoặc được làm ở những doanh nghiệp đạt được đủ các tiêu chí ở mục (2), tuy nhiên đó chỉ là số ít thôi.
Số đông thì vẫn gặp phải nhiều vấn đề khi đi làm. Điển hình trong các ca tư vấn hướng nghiệp mình gặp có rất nhiều chủ đề: thực tập xong không được lên chính thức, 5-10 năm đi làm nhưng title công việc vẫn không thay đổi, đang làm chỗ này ngon ơ thì công ty lay-off hoặc phá sản, đi làm bị giao những việc ngoài chuyên môn… Nói chung là rất nhiều vấn đề.
Điều mình muốn nhấn mạnh trong bài viết này là: Chúng ta đang sống trong một thế giới nhiều biến động và thay đổi, kĩ năng quan trọng nhất cần có là kĩ năng thích nghi.
Thực tập xong có được lên chính thức hay không? Chúng ta không kiểm soát được vì đó là quyết định của sếp.
Công ty lay-off hoặc phá sản, chúng ta cũng không kiểm soát được vì đó là tình hình kinh tế chung.
Sếp giao việc ngoài lề hoặc sếp không hợp tính cách của mình, chúng ta cũng không kiểm soát được vì tính cách mỗi người mỗi khác.
Đừng cố gắng kiểm soát những thứ ngoài tầm kiểm soát của mình. Thứ ổn định và bản thân mình có quyền kiểm soát nhiều nhất vào những lúc khó khăn trong nghề nghiệp như thế này là sự thích nghi. Về bản chất, có người có kĩ năng thích nghi nhanh hơn người khác. Nói vui là tắc kè hoa, việc gì cũng làm được, làm việc với ai cũng được. Mình là một người như thế. Nếu bạn không phải là một người có kĩ năng thích nghi nhanh, dưới đây là một số phương pháp bản thân mình thường áp dụng bạn có thể tham khảo:
- Luôn sẵn sàng cho những tình huống xấu nhất. Khi chạy một dự án hoặc khi làm việc với người khác, mình luôn thử nghĩ đến tình huống xấu nhất có thể xảy ra. Nếu địa điểm tổ chức bất ngờ huỷ thì sao? Nếu người làm cùng bom mình thì sao? Nghĩ đến những tình huống xấu để bản thân có phương án dự phòng, và cũng không bất ngờ nếu nó xảy ra thật. Tình huống xấu hơn cả xấu có thể là tình huống mình không thể nghĩ ra và không ngờ nó xảy ra, mình cũng cần chuẩn bị cho tình huống như vậy. Bất kì chuyện gì cũng có thể xảy ra.
- Hiểu bản thân và hiểu người khác. Thực tế khi làm việc mình không nhìn nhận rằng người này làm việc tốt hơn người kia. Mình nhìn nhận rằng người này có phong cách làm việc khác người kia. Có người tỉ mỉ chi tiết, có người sáng tạo nhìn xa trông rộng. Việc hiểu tính cách làm việc của mình và của người khác giúp mình có thể thích nghi và làm việc với nhiều kiểu người hơn. Quan sát bản thân và người khác thông qua một số công cụ như Holland, MBTI hoặc DISC.
- Phải biết tự học và luôn trong tinh thần học. Sau khi tốt nghiệp đại học (hoặc cao học), chúng ta dễ rơi vào cái bẫy của việc học xong rồi. Đi làm mỗi ngày mà được làm những công việc quen tay nữa thì chúng ta dễ quên luôn việc học. Tuy nhiên nếu chúng ta không học thì chúng ta có thể nhanh bị thụt lùi với sự phát triển, đặc biệt là những công việc dính dáng đến công nghệ. Ví dụ mình làm trong lĩnh vực viết lách và giảng dạy, thời gian gần đây mình phải học rất nhiều về ứng dụng AI trong 2 mảng này, giúp cho công việc của mình nhanh gọn và trơn tru hơn.
Khi bạn đi làm văn phòng công sở, đừng kì vọng mọi chuyện sẽ diễn ra 100% theo mong muốn của mình. Khoảng 60-70% kì vọng của bản thân đã là rất tốt rồi. Hãy chừa 20-30% cho những việc bất ngờ phát sinh mình cần phải làm. Nếu phải làm một việc gì đó bên ngoài phạm vi công việc mình thích, hãy tìm cách suy nghĩ xem mình có thể học được gì từ công việc này, mình có thể ứng dụng kĩ năng nào đang có để làm cho công việc mình được giao tốt hơn.
Lê Tuấn Anh 