Trong nhiều năm làm tư vấn hướng nghiệp, mình đã gặp không ít khách hàng mắc phải FOBO (Fear of Better Options) – nỗi sợ có lựa chọn tốt hơn. Đây là một hội chứng tâm lý phổ biến trong thế giới hiện đại, nơi chúng ta bị bao quanh bởi vô số lựa chọn và thông tin. Hệ quả là nhiều người rơi vào trạng thái “tê liệt phân tích”, không thể đưa ra quyết định hoặc luôn lo lắng rằng lựa chọn của mình chưa phải là tối ưu.
Hãy thử tưởng tượng một khách hàng của mình là một lập trình viên trẻ tuổi. Bạn ấy liên tục từ chối lời mời làm việc từ các công ty danh tiếng vì sợ rằng mình có thể tìm thấy một cơ hội tốt hơn. Sau một năm, bạn vẫn thất nghiệp, cảm thấy chán nản và mất tự tin. Đây chính là cái bẫy của FOBO – khiến chúng ta mắc kẹt trong vòng luẩn quẩn của sự do dự và lo lắng.
Vậy làm sao để vượt qua FOBO và đưa ra những quyết định hướng nghiệp vững chắc? Hãy cùng tìm hiểu một số cách hiệu quả giúp mình kiểm soát nỗi sợ này.
FOBO: Hiểu để kiểm soát
FOBO được Patrick McGinnis đặt ra vào năm 2004 khi ông còn là sinh viên tại Harvard Business School. Nó là hiện tượng tâm lý khiến chúng ta không thể đưa ra quyết định vì lo sợ rằng có một lựa chọn tốt hơn ở ngoài kia. Điều này dẫn đến trạng thái “paralysis by analysis” – tê liệt do phân tích quá mức.
Từ góc độ hướng nghiệp, FOBO có thể được giải thích bằng Lý Thuyết Ra Quyết Định (Decision-Making Theory). Theo lý thuyết này, chúng ta có hai kiểu người khi ra quyết định:
- Maximizers (Người Tối Ưu Hóa): Luôn tìm kiếm lựa chọn tốt nhất có thể, ngay cả khi họ đã có một phương án hợp lý.
- Satisficers (Người Hài Lòng Đủ Tốt): Chọn phương án đủ tốt dựa trên tiêu chí quan trọng của bản thân.
Những người mắc FOBO thường là Maximizers – họ muốn tìm kiếm sự hoàn hảo trong mọi quyết định, nhưng sự thật là không có quyết định nào hoàn hảo 100%.
Làm Sao Để Vượt Qua FOBO?
1. Nhận diện FOBO trong bản thân
Một khách hàng khác của mình là một sinh viên mới tốt nghiệp. Bạn ấy có ba lời mời làm việc từ các công ty lớn, nhưng lại trì hoãn quyết định vì sợ rằng có một công ty khác sẽ đưa ra lời mời tốt hơn. Kết quả là, sau ba tháng chần chừ, hai trong ba lời mời bị rút lại, và cô ấy rơi vào trạng thái lo lắng tột độ.
FOBO có thể xuất hiện ở nhiều lĩnh vực trong cuộc sống, nhưng khi nó ảnh hưởng đến sự nghiệp, mình cần sớm nhận diện và kiểm soát nó. Hãy tự hỏi:
- Mình có liên tục tìm kiếm lựa chọn tốt hơn ngay cả khi đã có một phương án hợp lý?
- Mình có trì hoãn quyết định vì sợ rằng sẽ hối tiếc?
- Mình có cảm thấy kiệt sức khi phải đưa ra quyết định?
Nhận diện FOBO là bước đầu tiên để vượt qua nó.
2. Hiểu rằng không có quyết định nào là vĩnh viễn
Một nghiên cứu trong tâm lý học hướng nghiệp cho thấy rằng hơn 60% người lao động thay đổi công việc ít nhất một lần trong vòng 5 năm đầu tiên của sự nghiệp. Điều đó có nghĩa là, mình không cần phải tìm ra “công việc hoàn hảo” ngay lập tức. Nếu công việc hiện tại không phù hợp, mình luôn có thể thay đổi sau này.
Thay vì nghĩ rằng một lựa chọn là “định mệnh”, hãy xem nó như một trải nghiệm giúp mình học hỏi. Việc này sẽ giúp mình cảm thấy nhẹ nhàng hơn khi đưa ra quyết định.
3. Xác định mục tiêu dài hạn
Hãy thử áp dụng Lý Thuyết Phù Hợp Nghề Nghiệp của Holland, trong đó nhấn mạnh rằng sự phù hợp giữa tính cách và nghề nghiệp quan trọng hơn việc tìm kiếm một lựa chọn “hoàn hảo”. Hãy tự hỏi:
- Công việc này có phù hợp với giá trị và kỹ năng của mình không?
- Nó có giúp mình phát triển theo hướng mong muốn không?
Khi có mục tiêu rõ ràng, mình sẽ dễ dàng đưa ra quyết định hơn và tránh rơi vào vòng xoáy FOBO.
4. Giới hạn số lượng lựa chọn
Việc có quá nhiều lựa chọn khiến chúng ta khó quyết định. Một cách hiệu quả để vượt qua FOBO là thu hẹp phạm vi bằng cách loại bỏ những phương án không phù hợp ngay từ đầu.
Chẳng hạn, nếu mình đang cân nhắc giữa 10 công ty, hãy đặt ra 3-4 tiêu chí quan trọng nhất (ví dụ: môi trường làm việc, cơ hội thăng tiến, mức lương) rồi chỉ giữ lại những lựa chọn đáp ứng được những tiêu chí đó. Việc này giúp mình tập trung vào những lựa chọn thực sự tốt thay vì mất thời gian phân vân với quá nhiều sự lựa chọn.
5. Trải nghiệm để tìm hiểu
Thay vì cố gắng phân tích tất cả các lựa chọn trên giấy tờ, hãy thực sự trải nghiệm. Một khách hàng của mình từng rất đắn đo giữa việc chọn ngành Marketing hay Nhân sự. Sau khi thực tập ở cả hai lĩnh vực, bạn ấy nhận ra mình yêu thích công việc sáng tạo trong Marketing hơn và không còn lo lắng rằng mình đã chọn sai.
Việc thử nghiệm giúp mình có trải nghiệm thực tế, từ đó đưa ra quyết định dựa trên cảm nhận thật sự, thay vì chỉ dựa vào những giả định hay lời khuyên từ người khác.
6. Chấp nhận rằng hối tiếc là một phần của cuộc sống
Dù mình có chọn phương án nào, đôi khi mình vẫn sẽ có chút tiếc nuối. Nhưng hãy nhớ rằng, bất kỳ quyết định nào cũng sẽ mở ra những cơ hội mới.
Khi cảm thấy hối tiếc, hãy nhắc nhở bản thân rằng không có lựa chọn nào là hoàn hảo tuyệt đối. Thay vào đó, hãy tập trung vào những giá trị mình nhận được từ quyết định đó và tận dụng nó để phát triển.
Kết Luận
FOBO có thể là một rào cản lớn nếu mình để nó kiểm soát cuộc sống. Tuy nhiên, bằng cách nhận diện, chấp nhận và áp dụng những chiến lược phù hợp, mình có thể đưa ra quyết định nhanh chóng và tự tin hơn. Hãy nhớ rằng, không có lựa chọn hoàn hảo – chỉ có lựa chọn phù hợp với mình tại thời điểm hiện tại. Quyết định không hoàn hảo vẫn tốt hơn là không quyết định gì cả!
Nếu bạn đang gặp khó khăn trong việc đưa ra quyết định hướng nghiệp hay muốn có một lộ trình phát triển sự nghiệp rõ ràng hơn, hãy cân nhắc sử dụng dịch vụ tư vấn hướng nghiệp. Với sự hỗ trợ của chuyên gia, bạn sẽ có cái nhìn sâu sắc hơn về khả năng của bản thân, nhận được những chiến lược thực tế và tự tin hơn khi đối diện với các lựa chọn nghề nghiệp. Đừng để FOBO cản trở con đường phát triển của bạn!
Tham khảo dịch vụ tư vấn hướng nghiệp của Tuấn Anh: https://anhtuanle.com/tuvan/
Lê Tuấn Anh 