Lê Tuấn Anh

Vài bạn nhắn mình rằng: “Anh ơi, em đang chán làm văn phòng quá. Em muốn nghỉ việc, ra làm freelance, vừa được tự do mà vẫn có thu nhập tốt như cũ.”

Nghe thì hấp dẫn. Nhưng thực tế thì… ừ, cũng giống như một bài học trưởng thành mà ai cũng sẽ phải trải qua nếu thực sự bước vào con đường này: Làm freelance thì được tự do thật, nhưng ít tiền hơn, và điều đó hoàn toàn bình thường.

1. Tự do có giá của tự do

Khi bạn làm công việc văn phòng, bạn đang đánh đổi rất nhiều thứ để có một mức lương ổn định mỗi tháng: đánh đổi giờ giấc, tự do sáng tạo, đánh đổi cả sự lựa chọn trong việc nhận dự án hay không. Bạn đang bán thời gian, sự hiện diện và khả năng chịu đựng áp lực cho tổ chức đó.

Còn khi làm freelance, bạn có thể ngủ muộn, ăn trưa cùng người thân, dắt con đi chơi lúc 4h chiều, chọn dự án hợp gu, và nói “không” với những khách hàng không phù hợp. Nhưng đổi lại, bạn phải học cách sống cùng sự bất ổn về tài chính. Có tháng rủng rỉnh, có tháng đếm từng đồng. Có khi làm mãi mà chưa thấy chuyển khoản. Có lúc khách hàng “bùng”, “xù”, hoặc trả chậm. Mỗi người làm freelance lâu năm đều từng trải nghiệm hết những chuyện này.

2. Cái bẫy từ giấc mộng ảo

Chúng ta dễ bị lừa bởi hình ảnh lung linh trên mạng của những người làm freelance thành công – những KOL, KOC, người nổi tiếng, influencer… Nhưng hãy nhớ: họ thuộc ngành giải trí và kinh doanh. Họ không đại diện cho phần lớn cộng đồng freelancer chuyên môn – những người viết lách, thiết kế, IT, phiên dịch, tư vấn…

Hơn nữa, bạn chỉ nhìn thấy phần nổi – căn hộ đẹp, chuyến du lịch, hợp đồng tiền tỷ. Còn phần chìm là gì? Có thể đó là đội ngũ đứng sau, những giai đoạn thất bại không được kể ra, hay đôi khi, những “thành tựu” đó là kết quả của chiêu trò truyền thông hoặc thổi phồng số liệu.

Một kiểu bánh vẽ khác là những người bán khóa học về freelance. Có người thu nhập chính không đến từ công việc chuyên môn, mà từ việc… dạy người khác làm điều đó. Mình không nói ai đúng ai sai, nhưng bạn cần tỉnh táo: học cái gì, học của ai, và học để làm gì.

3. Nếu chọn làm freelance, hãy quý tự do như quý tiền

Ngày trước khi còn làm công ty, mình ước ao một buổi sáng không phải tất tả ra đường kẹt xe, được ngồi uống cà phê đọc sách, hoặc buổi chiều về sớm đón con, ăn cơm nhà…

Giờ làm freelance, mình có những thứ đó – và mình tập nhìn nó như một đơn vị tiền tệ. Có thể tháng này mình kiếm ít hơn 5-10 triệu so với đi làm văn phòng, nhưng mình có thời gian sống. Có tự do chọn khách. Có không gian để giữ cho bản thân không bị vắt kiệt.

Nếu bạn chỉ nhìn freelance như một cách để kiếm tiền mà không thấy giá trị của sự tự do, bạn sẽ nhanh chóng thất vọng. Và rồi lại quay về văn phòng trong tâm trạng tiếc nuối.

4. Làm freelance: Bắt đầu từ đâu?

a. Có chuyên môn trước đã

Bạn phải xác định rõ mình giỏi gì, khác biệt gì so với những người khác. Không có chuyên môn thì không ai thuê. Làm freelancer khác với “đi làm tự do” kiểu nhận gì làm nấy – freelancer chuyên nghiệp cần có chuyên môn rõ ràng và thế mạnh riêng biệt.

b. Đóng gói được chuyên môn thành sản phẩm

Một người giỏi không đồng nghĩa với việc người khác biết bạn giỏi. Bạn phải học cách đóng gói kỹ năng của mình thành dịch vụ dễ hiểu và dễ mua: gói tư vấn, bài viết, thiết kế, website, tài liệu mẫu, khóa học, báo giá…

Càng rõ ràng, khách hàng càng dễ mua. Đừng để họ phải đoán bạn làm gì, giá bao nhiêu, quy trình ra sao.

c. Có portfolio, có kênh bán hàng

Khi bạn mới bắt đầu, không ai biết bạn là ai. Một bản portfolio gọn gàng, vài mẫu sản phẩm mẫu, lời giới thiệu rõ ràng sẽ giúp ích rất nhiều. Hãy chọn một nền tảng bạn thấy thoải mái – Facebook, LinkedIn, Behance, website cá nhân – và dùng nó để kể câu chuyện về chuyên môn của mình.

d. Học cách bán mình (với sự chân thành)

Không ai tự nhiên tìm đến bạn. Họ tìm đến vì bạn có sản phẩm phù hợp – và bạn biết kể về nó một cách hấp dẫn, tử tế. Hãy kết nối với cộng đồng, chăm sóc mối quan hệ, giữ chữ tín, chủ động giới thiệu bản thân. Đừng ngại nhắn tin, gửi email, hay đăng bài nói rằng bạn đang mở nhận khách mới.

Freelance là một hành trình bán hàng – bán bản thân, bán năng lực, bán trải nghiệm. Mà đã bán hàng thì phải học cách bán.

5. Cuối cùng, làm freelance không phải là con đường dành cho tất cả mọi người

Có người hợp làm việc trong hệ thống, được lo từ A-Z, chỉ cần tập trung làm chuyên môn. Có người hợp làm freelance – cần tự lập, kỷ luật, biết tổ chức cuộc sống và tài chính cá nhân.

Không ai hơn ai. Chỉ có hợp hay không. Nếu bạn còn lăn tăn, chưa biết bắt đầu từ đâu, hoặc muốn nghe thêm những câu chuyện thật về nghề, về giá trị và góc khuất của làm freelance – mình mời bạn tham gia Chuỗi Webinar Thương hiệu cá nhân & Nghề Freelance tư vấn của mình. Mình chia sẻ kỹ hơn về cách mình bắt đầu, giữ lửa với nghề, định giá ra sao, gặp khó khăn gì, và đâu là những điều mọi người hay mơ mộng sai về freelance.

Hy vọng bài viết này giúp bạn nhìn nghề freelance rõ ràng và tỉnh táo hơn. Tự do chưa bao giờ là miễn phí. Nhưng nếu bạn sẵn sàng chấp nhận điều đó, bạn sẽ nhận lại được rất nhiều thứ vô giá.