Lê Tuấn Anh

Tuần này, tôi tham gia webinar quốc tế “The Science and Art of Learning” do Dr. Sujata Ives chia sẻ, một trong những buổi nói chuyện hiếm hoi giúp tôi nhìn lại không chỉ cách con người học – mà cả cách tôi làm hướng nghiệp.

Dr. Sujata không chia sẻ theo kiểu “công thức học tốt” mà đưa người nghe đi sâu vào nền tảng khoa học thần kinh, tâm lý học học tập, và cả tính cá nhân hóa trong trải nghiệm học. Điều này đặc biệt quan trọng khi áp dụng vào công việc hướng nghiệp – bởi nghề nghiệp không đơn thuần là chọn cái gì để làm, mà là cách ta học và phát triển chính mình qua thời gian.

Dưới đây là 4 bài học sâu sắc nhất mà tôi ghi nhận – và góc nhìn ứng dụng tại Việt Nam:

1. Bộ não là “máy học” hoạt động không ngừng – kể cả khi ngủ

Dr. Sujata mở đầu bằng một tuyên bố rất rõ ràng:

“The brain is a lean, mean learning machine – even when you’re sleeping, it’s still learning through the subconscious.”

Với nền tảng thần kinh học, bà nhấn mạnh rằng học tập không chỉ diễn ra trong trạng thái ý thức, mà còn qua tiềm thức, qua hình ảnh, cảm giác, trải nghiệm cơ thể – điều mà hệ thống giáo dục truyền thống hay bỏ quên.

Ứng dụng vào hướng nghiệp:

• Học nghề không chỉ là đọc tài liệu. Với nhiều bạn học sinh – sinh viên, việc “làm thử” (project-based learning, internship, shadowing…) quan trọng gấp nhiều lần so với các bài test.
• Tôi bắt đầu gợi ý thân chủ ghi âm hoặc viết lại nhật ký cảm nhận sau mỗi trải nghiệm nghề – để tiềm thức xử lý và tích hợp bài học lâu dài hơn.
• Những trải nghiệm “vô thức” như: cảm xúc khi đến một nơi làm việc, sự khó chịu khi bị ép theo KPI, niềm vui khi giúp người khác giải quyết vấn đề – đều là dữ liệu đầu vào của định hướng nghề nghiệp.

2. Khoa học giúp hiểu cách học, nghệ thuật giúp làm cho việc học hiệu quả và phù hợp

Một đoạn đáng nhớ của Dr. Sujata là:

“The science of learning aims to understand. The art of learning aims to improve and personalize it.”

Bà dẫn chứng về sự kết hợp giữa bán cầu não trái (logic) và bán cầu não phải (trực giác, sáng tạo) – và từ đó nhấn mạnh tới khái niệm “whole brain learning”.

Ứng dụng vào hướng nghiệp:

• Khi tôi hướng dẫn xây kế hoạch phát triển bản thân, tôi không chỉ hỏi: “Bạn cần học gì?” mà còn hỏi: “Bạn thích học như thế nào? Và học như thế nào thì bạn làm được luôn?”
• Với một bạn thiên về hình ảnh, tôi gợi ý học nghề qua việc làm portfolio. Với người ưa vận động, tôi khuyên họ đến các sự kiện, tình nguyện trực tiếp.
• Đối với người đi làm, nếu biết bản thân học tốt qua phản hồi, thì cách nhanh nhất để phát triển nghề nghiệp không phải là “đi học thêm bằng cấp”, mà là tìm một người sẵn sàng coach và feedback thường xuyên.

3. Rào cản lớn nhất: Không phải không biết học, mà là không áp dụng điều đã học

Dr. Sujata dẫn lại thống kê nổi tiếng:

“60% of people who learn something never apply it.”
(Nguồn: Malcolm Knowles – cha đẻ của lý thuyết học tập người lớn)

Con số này nói lên một thực tế đau lòng trong hệ sinh thái giáo dục – đào tạo: ta có thể biết rất nhiều, nhưng nếu không thực hành, tất cả chỉ là tri thức chết.

Ứng dụng vào hướng nghiệp:

• Sau mỗi buổi coaching 1-1, tôi hay hỏi: “Bạn sẽ thử điều gì trong 3 ngày tới?” – để tạo ra một điểm neo hành động ngay lập tức.
• Tôi khuyến khích người học tạo một “hồ sơ học tập ứng dụng” – thay vì chỉ ghi chép, họ lưu lại những điều đã thử áp dụng từ việc học: kỹ năng networking, phỏng vấn, thuyết trình, feedback từ đồng nghiệp…
• Tổ chức nhóm accountability (nhóm nhắc nhau hành động sau khóa học) có hiệu quả cao hơn rất nhiều so với việc gửi slide hay link đọc thêm.

4. Hiểu cách mình học chính là bước đầu của việc tự định hướng nghề nghiệp

Có một câu nói lặng mà sâu của Dr. Sujata:

“Once you know how you uniquely learn and how to apply that learning, work, life, relationships become so much easier and happier.”

Tôi thấy điều này rất đúng khi làm việc với các bạn trẻ hoang mang nghề nghiệp. Rất nhiều người chưa thực sự… hiểu cách mình học hiệu quả nhất, nên chọn nghề theo xu hướng, theo “cái dễ đậu đại học”, hoặc đơn giản là vì “bạn bè học cái đó”.

Ứng dụng vào hướng nghiệp:

• Trong phần “hiểu bản thân”, tôi thêm câu hỏi: “Bạn đã từng học một cái gì đó cực kỳ hiệu quả chưa? Khi đó bạn học bằng cách nào?”
• Với các chương trình đào tạo giảng viên hướng nghiệp, tôi tích hợp cả phần “learning preference assessment” – để người hướng nghiệp hiểu cách học của chính mình trước khi đi giúp người khác.

Học cách học, trước khi học cách làm

Khi làm hướng nghiệp lâu năm, tôi nhận ra rằng giải pháp không nằm ở chỗ biết nhiều ngành nghề, mà là giúp người trẻ biết cách học – và biết cách tự học chính mình.

Vì vậy, tôi viết bài này không chỉ để recap một webinar, mà như một lời nhắc với chính tôi – và với bạn: Muốn phát triển nghề nghiệp dài hạn, hãy bắt đầu bằng việc học cách học.