Lê Tuấn Anh

Sinh viên ngày nay không chỉ tìm một công việc ổn định mà còn muốn công việc của mình “có ý nghĩa” và “có tác động”. Việc kết nối nghề nghiệp với các thách thức toàn cầu như giảm nghèo, bất bình đẳng, biến đổi khí hậu — càng trở nên quan trọng. Các Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDGs) của Liên Hợp Quốc cung cấp một khung chung để hướng dẫn công việc ấy. Bài viết này chia sẻ cách người làm tư vấn hướng nghiệp hoặc giảng viên có thể dẫn dắt sinh viên qua các cuộc trò chuyện nghề nghiệp bằng cách sử dụng khung SDGs.

Vì sao SDGs quan trọng trong định hướng nghề nghiệp?

• SDGs là 17 mục tiêu toàn cầu được các quốc gia thành viên Liên Hợp Quốc thông qua để giải quyết các thách thức lớn như nghèo đói, bất bình đẳng, biến đổi khí hậu.
• Khi sinh viên hiểu nghề nghiệp không chỉ là “kiếm sống” mà còn là “đóng góp”, thì cảm giác động lực, mục đích nghề nghiệp và hài lòng có thể tăng lên.
• Đối với Việt Nam với mục tiêu phát triển nhanh, chuyển đổi số, vấn đề môi trường, bất bình đẳng vùng miền, việc gắn kết nghề nghiệp với SDGs vừa mang ý nghĩa cá nhân, vừa mang ý nghĩa xã hội.

Một số ý tưởng áp dụng trong thực tế tư vấn và giảng dạy

1. Khởi động: Giúp sinh viên chọn SDG mà họ quan tâm
   • Mời sinh viên xem qua danh sách 17 SDGs và tự đặt câu hỏi: “Mục tiêu nào làm tôi thấy hứng thú hoặc lo lắng?”
   • Ví dụ: Có bạn chọn SDG 13 (Hành động vì khí hậu) vì họ thấy Việt Nam chịu ảnh hưởng nặng của biến đổi khí hậu; có bạn chọn SDG 4 (Giáo dục chất lượng) vì họ muốn tham gia giáo dục vùng sâu vùng xa.
2. Liên kết nghề nghiệp với SDG đã chọn
   • Khi sinh viên chọn được SDG ưu tiên, hãy cùng họ tìm hiểu: “Trong lĩnh vực mình học/chọn nghề, có vai trò nào hỗ trợ mục tiêu đó không?”
   • Ví dụ: Sinh viên ngành quản trị kinh doanh có thể hướng tới vai trò chịu trách nhiệm bền vững (sustainability officer) trong doanh nghiệp; sinh viên ngành công nghệ thông tin có thể tham gia phát triển giải pháp ứng dụng cho môi trường thông minh (smart-environment) nhằm đóng góp cho SDG 11 (Thành phố và cộng đồng bền vững).
   • Với bối cảnh Việt Nam: có nhiều cơ hội trong thị trường đang phát triển như kinh tế xanh, chuyển đổi số, công nghiệp sáng tạo, giáo dục công bằng, y tế vùng xa…
3. Phát triển kỹ năng và trải nghiệm phù hợp
   • Khuyến khích sinh viên tạo “mission statement cá nhân”: Tôi là ai, tôi muốn làm gì, tôi muốn phục vụ ai, tôi muốn tác động như thế nào.
   • Hướng tới các kỹ năng như tư duy hệ thống (systems thinking), giải quyết vấn đề tích hợp (integrated problem-solving), tự nhận thức (self-awareness).
   • Ở Việt Nam, có thể khuyến khích họ tham gia các dự án thực tế tại địa phương (ví dụ: phát triển cộng đồng, giáo dục vùng sâu, khởi nghiệp xanh) để trải nghiệm và ghi chứng.
4. Khuyến khích hợp tác và hành động cộng đồng
   • SDGs không chỉ là “công việc cá nhân” mà còn là “hợp tác” giữa các ngành, tổ chức, cộng đồng.
   • Trong môi trường đại học Việt Nam: bạn có thể tổ chức workshop, dự án liên ngành, hoặc hợp tác giữa trường và doanh nghiệp/cộng đồng để sinh viên trải nghiệm “làm việc có tác động”.
   • Ví dụ: Một nhóm sinh viên ngành môi trường + kỹ thuật + kinh doanh thực hiện khảo sát và đề xuất giải pháp thu gom rác nhựa tại một xã ngoại thành, phù hợp với SDG 12 (Tiêu thụ và sản xuất có trách nhiệm) và SDG 14/15 (Sự sống dưới nước/trên đất).

Gợi ý cho giảng viên và chuyên viên tư vấn hướng nghiệp tại Việt Nam

• Tích hợp SDGs vào chương trình hướng nghiệp: Ví dụ, trong buổi workshop “Định hướng nghề nghiệp và giá trị bản thân”, dành phần để sinh viên chọn SDG cá nhân và liên kết với nghề nghiệp.
• Xây dựng bảng câu hỏi hỗ trợ: “Mục tiêu bền vững nào khiến bạn thấy hứng khởi?”, “Kỹ năng nào bạn có và có thể phát triển để hỗ trợ mục tiêu đó?”, “Ở Việt Nam trong bối cảnh xã hội/kinh tế/công nghệ, có nhu cầu nào bạn thấy mình có thể đáp ứng?”
• Đánh giá và phản hồi: Sau mỗi hoạt động, hỏi sinh viên: “Hoạt động này giúp bạn nhìn rõ hơn nghề nghiệp của mình ra sao?”, “Bạn đã nghĩ đến việc làm gì khác so với trước?” Việc đo lường này giúp cải thiện chương trình.
• Phối hợp với doanh nghiệp/cộng đồng: Mời doanh nghiệp đang hướng tới bền vững hoặc tổ chức xã hội có mục tiêu SDG tới chia sẻ với sinh viên từ đó sinh viên thấy “công việc có tác động” không chỉ là lý tưởng mà thực tế có việc làm ở Việt Nam.
• Ví dụ hoạt động kết hợp SGD vào nghề nghiệp của ĐH Văn Lang.
• Ví dụ hoạt động tại ĐH RMIT.

Việc kết hợp SDGs vào tư vấn nghề nghiệp và giáo dục hướng nghiệp mở rộng góc nhìn của sinh viên từ “tôi chọn nghề vì lương/bảo đảm” sang “tôi chọn nghề vì tôi có thể đóng góp”. Ở Việt Nam, với tốc độ phát triển và nhu cầu chuyển đổi mạnh mẽ, đây là cơ hội để sinh viên không chỉ trở thành người hưởng lợi mà còn trở thành người tạo ra giá trị. Với vai trò của chuyên viên tư vấn hướng nghiệp, việc đưa SDGs vào các chương trình đào tạo sẽ góp phần nâng tầm hướng nghiệp từ “chọn nghề” sang “chọn nghề có ý nghĩa”.