Một trong những vấn đề liên quan đến định hướng nghề nghiệp cho cả sinh viên và người lớn đó là “sự lựa chọn“. Khi đứng trước những lựa chọn khác nhau đều hấp dẫn, mình không biết nên chọn gì là tốt nhất. Đi hỏi mọi người xung quanh thì mỗi người khuyên một kiểu, ý kiến của ai nghe cũng thấy hay. Trong bài viết này, Tuấn Anh sẽ hướng dẫn bạn giải quyết vấn đề mông lung khi đứng giữa các lựa chọn dưới góc độ hướng nghiệp nhé.
Những ví dụ về việc băn khoăn về các lựa chọn trong hướng nghiệp mà mình thường gặp bao gồm:
- Sinh viên băn khoăn không biết có nên đi làm thêm hay tập trung vào học. Nếu đi làm thêm thì có được tiền, trải nghiệm nhưng ảnh hưởng việc học. Nếu tập trung học thì có kết quả tốt nhưng có thể thiếu kĩ năng làm việc.
- Một người đi làm vài năm không biết mình nên tiếp tục với công việc hiện tại hay rẽ nhánh sang một lĩnh vực mới. Làm công việc hiện tại không quá đam mê nhưng lại cho sự ổn định, có tiền đều đặn hàng tháng. Chuyển sang lĩnh vực mới đúng thứ mình thích nhưng có thể bấp bênh, thu nhập thấp, không ổn định.
- Một người đi làm có nhiều kinh nghiệm, đã lên chức vụ cao đang phân vân không biết mình nên dành nhiều thời gian hơn cho công việc hay gia đình / cuộc sống cá nhân. Công việc đang lên, thu nhập đang tốt, nếu bỏ ngang thì tiếc. Con cái đang tuổi lớn, nếu không dành thời gian cho con thì sợ sau này hối hận.
1/ Không có lựa chọn nào là vẹn cả đôi đường
Mỗi người có 24 giờ mỗi ngày và khoảng 60 – 80 năm cuộc đời. Thời gian thì có hạn và việc muốn làm thì vô hạn. Để vừa được làm hết những thứ mình muốn làm, lại vừa cho ra kết quả tốt, bạn phải lựa chọn “đánh đổi” và “mài giũa“.
Đánh đổi là việc bạn phải chọn lựa tập trung vào một số việc / vai trò trong cuộc sống và bỏ bớt một số việc / vai trò khác. Ví dụ khi bạn là sinh viên, nếu bạn chấp nhận dành nhiều thời gian đi làm thì chắc chắn sẽ bớt thời gian cho việc học, kết quả học tập có thể ảnh hưởng một chút, không thể được điểm 10 mà chỉ 8 điểm thôi. Hoặc bạn có thể chọn cố gắng để vừa học vừa làm đều có kết quả hoàn hảo, vậy có thể bạn đang đánh đổi sức khoẻ, thời gian cho bạn bè, gia đình. Không có lựa chọn nào là đúng, chỉ có là bạn đã ra quyết định như thế nào thôi.
Mài giũa kĩ năng là cách để bạn làm được nhiều việc hơn trong một khoảng thời gian. Lấy ví dụ bình thường mình viết mỗi ngày được 1 bài blog, 7 ngày được 7 bài. Tuy nhiên nếu mình có kĩ năng sử dụng ChatGPT để tìm ý tưởng, mình có thể tăng năng suất lên gấp đôi, gấp ba đến 2-3 bài mỗi ngày. Việc mài giũa đến từ việc học. Việc học đến từ việc bạn tự học thông qua công việc đang làm hoặc học thông qua các khoá học ngắn hạn, chương trình thạc sĩ cử nhân. Vậy nên mỗi tuần mỗi tháng bạn nên nhìn lại xem tuần qua tháng qua mình đã học được gì mới hay chưa.
2/ Không phải cứ cố gắng nỗ lực thì đạt được kết quả như mình mong muốn
Nhiều khi mình cảm thấy cuộc đời bất công, mình đã cố gắng nỗ lực học hành, chăm chỉ, bỏ công bỏ sức nhưng kết quả lại không đâu vào đâu. Trong khi đó ngoài kia có những người làm ăn chụp giật, vô đạo đức nhưng vẫn giàu có, có tiền, có quyền.
Câu nói “cứ cố gắng chăm chỉ bạn sẽ được đền đáp” theo mình nhiều lúc có hại. Hại ở chỗ nếu người ta cứ vin vào câu này để phấn đấu và không nhận được kết quả như mong muốn thì người ta dễ rơi vào cảm giác thất vọng. Thất vọng vì những việc mình làm không nhận được kết quả nhưng mong muốn. Ví dụ mình nỗ lực tập luyện, học hành nhưng kết quả thi không cao. Hay là mình vun vén cho một mối quan hệ nhưng không nhận lời sự yêu thương mình mong muốn từ người kia.
Bản thân mình sẽ thay câu trên bằng câu “cuộc đời là như thế“. Cuộc đời này không công bằng, hành động tốt chưa chắc đã dẫn đến kết quả tốt. Để giảm đi sự thất vọng khi kì vọng quá nhiều, mình luyện cho bản thân 3 điều sau. Thứ nhất, làm việc không có mong cầu nhận lại. Tức là cứ làm việc mình cho là tốt, làm hết sức mình, không có mong muốn nhận lại điều gì. Nếu nhận lại kết quả tốt mình vui, không có kết quả gì cũng không sao cả. Thứ hai, thành công được đo đếm trên nhiều khía cạnh khác nhau. Có tiền là một kiểu thành công, có sự tôn trọng, có nhiều bạn bè cũng là một kiểu thành công. Khi bạn làm việc nhưng chưa có tiền, biết đâu bạn có được sự tôn trọng, nể phục từ những người làm việc cùng.
3/ Không phải người khác làm được thì mình cũng làm được
Nhìn theo người khác để bản thân mình cố gắng, phấn đấu là điều tốt. Tuy nhiên bạn phải nhìn một cách cẩn thận, rõ ràng vào hoàn cảnh, nguồn lực của người đó. Những gì họ đang có, xuất phát điểm của họ, mục tiêu của họ có giống của bạn hay không? Hiểu được điều này giúp bạn hiểu được kĩ hơn lý do đằng sau lời khuyên của họ, từ đó phân tích xem có phù hợp với mình hay không.
Lấy ví dụ, mình có thể khuyên các bạn là hãy theo đuổi đam mê đi, làm việc mình thích, đừng chạy theo đồng tiền. Đấy là vì mình có hoàn cảnh gia đình khá ổn, giả như lỡ có mất việc mình có thể về nhà bố mẹ ở tạm một thời gian. Mình ít áp lực trong cuộc sống, nên có thể tự do theo đuổi những gì mình thích. Cuộc sống của bạn có thể khác, bạn cần phải có tiền lo cho gia đình, hoặc quá khứ bạn lớn lên trong khó khăn và nhiều sự kì vọng, nên bây giờ bạn phải cố gắng phấn đấu. Vậy nên bạn có thể thấy lời khuyên của mình là sáo rỗng và không thực hiện được.
Tương tự như thế, những lời khuyên từ người khác cũng vậy. Khi chúng ta cảm thấy rối rắm với những lựa chọn, chúng ta tìm đến những lời khuyên của người khác. Mỗi người sẽ cho bạn những lời khuyên mà họ thấy đúng trong hoàn cảnh của họ, tuy nhiên chưa chắc đã đúng trong hoàn cảnh của bạn. Nói đến đây không phải muốn nói rằng bạn không nên đi xin lời khuyên nữa, mà sau khi xin lời khuyên về hãy biết phân tích, chọn lọc những thông tin phù hợp với bạn.
Đó cũng chính là lý do công việc của các chuyên gia tư vấn hướng nghiệp ra đời. Chuyên gia không phải người biết tuốt mọi nghề để cho bạn thông tin, nhưng một chuyên gia hướng nghiệp có thể sử dụng các công cụ, phương pháp để giúp bạn nhìn sâu hơn vào quá khứ nghề nghiệp của bản thân, động lực làm việc đến từ đâu, mục tiêu, đam mê thực sự của bạn là gì để đưa ra lựa chọn tốt nhất. Nếu bạn đang cần tìm một chuyên gia tư vấn hướng nghiệp giúp bạn thực hiện những điều trên, bạn có thể tham khảo các gói tư vấn hướng nghiệp của Tuấn Anh tại đây.
Chúc các bạn thành công.
Anh Tuan Le 